Διδυμότειχο:Το πανηγύρι του Κάστρου
ΤΟ ΠΑΝΗΓΥΡΙ ΤΟΥ ΚΑΣΤΡΟΥ (ΚΑΛΕ ΠΑΝΑΪΡ)
Μια αναδρομή στο ιστορικό γεγονός και στο θρύλο της σωτηρίας των ελευθέρων πολιορκημένων Καστροπολιτών του Διδυμοτείχου.
Κείμενο: Ευάγγελος Σ.Σοβαράς (Καστροπολίτης)
Πριν από οκτώ αιώνες και πλέον, η Καστροπολιτεία του Διδυμοτείχου διέτρεξε έναν πολύ σημαντικό κίνδυνο. Βρέθηκε σε κατάσταση πολιορκίας από τους Σταυροφόρους. Το Μάιο/Ιούνιο του 1205 τα στρατεύματα των Λατίνων με επικεφαλής τον Ερρίκο της Φλάνδρας, (αδελφό του Βαλδουίνου Α΄ και διάδοχό του ως επόμενος Λατίνος αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης) έχοντας λεηλατήσει την ευρύτερη περιοχή της Θράκης, επιχείρησαν να καταλάβουν το κραταιό φρούριο.
Εντός του είχαν προστρέξει οι κάτοικοι της πόλης και της γύρω περιοχής, αρνούμενοι την παράδοση και την υποταγή και αγωνιζόταν ως άλλοι «Ελεύθεροι Πολιορκημένοι». Οι επιτιθέμενοι είχαν στρατοπεδεύσει εγγύς του φρουρίου, δίπλα στον Έβρο και στην ξεραμένη κοίτη του χειμάρρου Ερυθροποτάμου, δεν έδιναν πολλά περιθώρια στους αμυνόμενους, κρατώντας τους αποκλεισμένους εντός των τειχών.
Από τη μια πλευρά, οι σιδερόφρακτοι ιππότες – «επαγγελματίες του πολέμου», με καταπέλτες και πολιορκητικές μηχανές, επιχειρούσαν συνεχείς επιθετικές ενέργειες προς διάσπαση της αμυντικής γραμμής των Καστροπολιτών. Από την πάνω πλευρά των τειχών, την άμυνα της φρουράς του Κάστρου ενίσχυαν αγρότες, αγγειοπλάστες, σιδεράδες, λιθοξόοι, γυναίκες νοικοκυρές, μάνες και παιδιά.
Πολυήμερος ο αποκλεισμός, ανελέητες οι επιθέσεις, καταστροφές στα τείχη και στις οικίες, τραυματισμοί και απώλειες. Οι ελλείψεις τροφής και νερού προσέθεταν την πείνα και τη δίψα στα δεινά, που υπέμεναν οι ελεύθεροι πολιορκημένοι Καστροπολίτες.
Παραμονή της Πεντηκοστής συγκεντρώθηκαν στην εντός του Κάστρου, Ιερά Μονή του Χριστού Παντοκράτορος. Έχοντας φτάσει στο έσχατο σημείο αντοχής, προσευχήθηκαν για τη σωτηρία τους και αποφάσισαν να τολμήσουν ηρωική έξοδο την επομένη, ανήμερα της μεγάλης γιορτής. Κατόπιν παρέλαβαν τις ιερές εικόνες και τέλεσαν με τους ιερείς τους λιτανεία και παράκληση. Πέρασαν τις εικόνες από κάθε πύργο και πολεμίστρα, να λάβει φώτιση και ο τελευταίος μαχητής. Από εκεί και μετά πλέον η τύχη των ιδίων, των οικογενειών τους, της περιουσίας τους, αλλά και της τιμής και αξιοπρέπειάς τους είχε αφεθεί στα χέρια Του Σωτήρα Χριστού.
Η ημέρα ήταν ηλιόλουστη, καλοκαιρινή, δεν προμήνυε κανένα σημάδι για το τι επρόκειτο να ακολουθήσει. Όμως ο ήλιος έδυσε και στον ουρανό πύκνωσαν μαύρα σύννεφα, σύννεφα φορτωμένα οργή για τον παροξυσμό των Λατίνων να καταλάβουν πάση θυσία το ιστορικό Κάστρο. Η βροχή που ακολούθησε ήταν ραγδαία, κατακλυσμιαία, όμως ταυτόχρονα σωτήρια. Σε σύντομο χρόνο φούσκωσε ο Έβρος, ξεχείλισε ο Ερυθροπόταμος και το στρατόπεδο των Λατίνων παρασύρθηκε από τον όγκο των νερών. Άνδρες, άλογα, όπλα, πολιορκητικές μηχανές με τα φερτά υλικά των ποταμών, γίνανε μια μάζα ταχεία κινούμενη και παρασυρόμενη στο βέβαιο θάνατο!
Ο Νικήτας Χωνιάτης καταγράφει τη συνέχεια του γεγονότος όπως παρακάτω:
«Επί τω παροξυσμώ τούτω των Λατίνων έδυ ο ήλιος, και πληρούται νεφών ο αήρ, και ραγδαίας βροχής θεόθεν αφορισθείσης εν τοις ανόπιν του Διδυμοτείχου μέρεσιν ο τω φρουρίω παραρρέων Έβρος διευρυνθείς υετώ και μέγας εκ μικρού του τότε φανείς τας πεδιάδας εξυδατοί, και τω στρατοπέδω των Λατίνων εξαπιναίως επικλυσθείς όπλα παρασύρει και μηχανάς, ίππους απάγει πολεμιστάς, άνδρας διανηχομένους τον Αχέροντα δείκνυσιν.»
Έτσι λοιπόν, ξαφνικά και με θαυμαστό τρόπο, ξέσπασε το βράδυ κατακλυσμιαία βροχόπτωση, η οποία προκάλεσε πλημμύρα των περιρρεόντων ποταμών και της τάφρου πέριξ του τείχους. Αποτέλεσμα της απότομης και έντονης νεροποντής ήταν να πέσουν οι πολιορκητές από τα τείχη, πολλοί να πνιγούν ή να παρασυρθούν από τα ορμητικά νερά, να καταστραφούν οι πολιορκητικές μηχανές, καθώς και το στρατόπεδο των Λατίνων. Τότε οι εντός των τειχών έως τότε αμυνόμενοι, επιτέθηκαν κατά των Σταυροφόρων και τους καταδίωξαν. Όσοι διασώθηκαν εγκατέλειψαν την προσπάθεια κατάληψης του Κάστρου και έφυγαν πανικόβλητοι.
Ο θρύλος ερχόμενος να προστεθεί στην ιστορία, αναφέρει πως οι μέχρι τότε πολιορκημένοι εντός των τειχών της Καστροπολιτείας, έγιναν μάρτυρες οράματος λευκοντυμένου ανδρός που κράταγε φραγγέλιο και μαστίγωνε τους επίδοξους κατακτητές.
Το γεγονός της πολιορκίας και της σωτηρίας, θα πρέπει να το έζησε έντονα και να χαράχθηκε βαθιά στη μνήμη του τότε δωδεκάχρονου Διδυμοτειχίτη Ιωάννη Δούκα Βατάτζη (γεννήθηκε το 1193), του μετέπειτα αυτοκράτορα της Νικαίας, του Αγίου ελεήμονος και ιαματικού.
Πιθανότατα, από το θαυμαστό αυτό γεγονός της θεϊκής παρέμβασης στη σωτηρία της πόλης και των πολιορκημένων, αποδόθηκε και η επωνυμία του «Σωτήρος» στο Χριστό του Κάστρου. Στη θέση του καθαγιασμένου χώρου της παλαιάς Μονής, ορθώθηκε το 19ο αιώνα ο σημερινός ομώνυμος Ιερός Ναός του Σωτήρος Χριστού. Οι θαυματουργές ιερές εικόνες του ναού, είναι πολύ πιθανόν να είναι οι ίδιες με τις οποίες οι πιστοί τελέσανε τη λιτανεία πάνω στα τείχη και τις πολεμίστρες του Κάστρου το 1205.
Σε ανάμνηση του σωτήριου γεγονότος, τελούνται κάθε χρόνο εκδηλώσεις λατρείας. Προσκυνητές προσέρχονται από όλη την περιοχή του Έβρου και όχι μόνο. Αρκετοί διανυκτερεύουν την παραμονή στο ναό. Ανήμερα της Πεντηκοστής, αμέσως μετά την πανηγυρική Θεία Λειτουργία, τελείται ο «Εσπερινός της Γονυκλισίας» και οι παριστάμενοι προσεύχονται γονατίζοντας πάνω σε καρυδόφυλλα. Ακολουθεί λιτανεία των ιερών εικόνων πάνω στο Κάστρο. Ακολουθεί πανηγύρι πάνω στο λόφο «Καλέ» όπου υψώνεται το Κάστρο, το γνωστό «Καλέ Παναΐρ», οι «Βυζαντινές Γιορτές Κάστρου Διδυμοτείχου», που πλέον έχουν τριήμερη διάρκεια. Φέτος διεξάγονται από 18 έως 20 Ιουνίου.
Χρόνια Πολλά και ευλογημένα στην Καστροπολιτεία του Διδυμοτείχου.
Με τη βοήθεια του Καστροσωτήρα Χριστού να ανταμώσουμε πάω στο Κάστρο του Διδυμοτείχου, να γιορτάσουμε ξανά και να προσευχηθούμε για τη σωτηρία όλων !
