Έθιμα, Μαγείες, Δεισιδαιμονίες Πρωτομαγιάς στο Πύθιο Έβρου 1900 – 1960 Μ.Χ.

Συντάκτης Νewsroom 4 Μαΐου, 2021 09:19

Έθιμα, Μαγείες, Δεισιδαιμονίες Πρωτομαγιάς στο Πύθιο Έβρου 1900 – 1960 Μ.Χ.

Κείμενο του Ιωάννη Γ. Ζαμπούκη (Φιλόλογος – Περιβαλλοντολόγος)

Με παραίνεση της Πολιτείας προφανώς γινόταν καταγραφή ηθών-εθίμων και λαϊκής λατρείας των οικισμών του Διδυμοτείχου από λαογράφους, εκπαιδευτικούς, διδασκάλους, ιστορικούς και μελετητές της παράδοσης. Η καταγραφή αφορούσε μεταξύ άλλων και τα ήθη-έθιμα και τις λαϊκές παραδόσεις ολοκλήρου του έτους. Τότε κατεγράφησαν τα στοιχεία αυτά που αφορούσαν το Πύθιο, το Πραγγί, τους Πετράδες, το Λαγό, τη Σιταριά και άλλα χωριά της επαρχίας Διδυμοτείχου. Ήταν η εποχή που βγαίναμε από την παλιά αγροτική ζωή και περνούσαμε στην μεταπολεμική εποχή της νέας γεωργικής τεχνολογίας. Κατόπιν ενδελεχούς στα πλαίσια του Συλλόγου μας μελέτης της ογκώδους αυτής καταγραφής που κατανέμεται σε πολλά βιβλία, τευχίδια και περιοδικά και αφορά στην χρονική περίοδο 1900-1960 μ.Χ. προσπαθώ σήμερα να μεταφέρω με τη χαρακτηριστική ντοπιολαλιά της εποχής και με το μονοτονικό σύστημα γραφής το κλίμα του εορτασμού της Πρωτομαγιάς και των Εθίμων της στο Πύθιο Έβρου. Μάλιστα σε μερικά χωριά αναφέρονται και τα ονοματεπώνυμα των Παρόχων πληροφοριών, δυστυχώς στη περίπτωση του Πυθίου τέτοια αναφορά απουσιάζει, πράγμα που δείχνει ότι όλοι οι συλλέκτες και καταγραφείς των πληροφοριών δεν ενήργησαν με τρόπο αυστηρά ομοιόμορφο και άνωθεν προσδιορισμένο, αλλά κατά βούληση.

Από την παραμονή της Πρωτομαγιάς οι Πυθιώτισσες επιδίδονταν στο μάζεμα ποικίλων αγριολούλουδων: «Πααίνουν που βραδύς όξου κι μαζεύν’ καλαμπόκια, κιτίτιρνα, ασπρουλούλουδα κι άλλα λουλούδια». Την ημέρα της Πρωτομαγιάς το πρωί συναγωνίζονταν οι Πυθιώτισσες ποια θα σηκωθεί πριν την ανατολή του ήλιου για το κρέμασμα στην κεντρική πόρτα του σπιτιού των λουλουδιών που είχαν μαζέψει την παραμονή: «Του προυί τν’ άλλ’ τ’ μέρα συνιουργιούντι νοικουκυρές, ποιά θα σ’κουθή προυμι βγη ήλιους κι τα κριμάν τα λουλούδια τσ’ πόρτις, στα παράθυρα κι στα πράματα».Αμέσως έτρωγαν λίγο ψωμί: «Του πουρνό χάφτουν λίγου ψουμάκ’ για να μη τ’ σπάσ’ κανένας κούκους κι βρουμάει του στόμα τσ’», στη συνέχεια στόλιζαν τη βρύση με λουλούδια,έπιναν νερό του Μάη, με την κοπριά των ζώων έκαναν σταυρό στην πόρτα, επίσης λίγη κοπριά έβαζαν στο μέτωπο προς αποφυγή κουνουπιών και ψύλλων και το πρόσωπο του υπναρά εκείνης της ημέρας πασάλειφαν με κοπριά: «Στουλίζν’ ντ’ βρύσ’ κι παίρν’ μαγιάτ’κου νιρό κι πιν’ ουλ’ στου σπίτ, …. Μι την κουπρά κάνουν σταυρό σνη πόρτα. Βάζουν κουπρά στα πράματα στου τσιακάτ’ κι στα καπούλια τσ’ για να μη τα τσιμπούν τα κνούπια.Τα πιδιά βάνουν απού μια βούλα μι κουπρά στου τσιακάτ’ για να μη τα τσιμπούν ψύλλ’. Όποιους αργάει να σκουθή κείν’ τ’ μέρα τουν αλείφουν στα μούτσουνα κουπρά».


Κατόπιν,αφού έπαιρναν τα φαγητά τους «Του πουρνό κόσμους βγαίν’ όξου ομάδις – ομάδις, παίρνουν μαζί τσ’ μπουγάτσια,αυγά κόκ’να, μαΐσιου τυρί, σκόρδα, κρουμμύδια φρέσκα κι’ άλλα πράματα» αναχωρούσαν για τους τόπους προορισμού που ήταν πολλοί: μερικοί πήγαιναν στη φημισμένη βελανιδιά του Πουλύσιου και στο ρέμα Τσατάλ-Ντερέ στο λαχανόκηπο του Σίμογλου όπου τα πολύ παλιά χρόνια λειτουργούσε και νερόμυλος · αρκετοί στην κατηφοριά και στην αλάνα την περικλειόμενη από τα σπίτια του Δ.Καζάκη, του Σ.Σίμογλου και του Κ.Σίγμα, όπου ευδοκιμούσαν καρυδιές, γκορτσιές, αχλαδιές και αμυγδαλιές · κάποιοι είτε στην περιοχή της βρύσης που ονομάζεται Μάνα είτε στο Κάστρο· τέλος πολλοί είτε στον κάμπο και τα χωράφια πέριξ του κάμπου, είτε στο Καλέ-αρντί, ΒΑ του Κάστρου, είτε στο Σιδηροδρομικό σταθμό μέχρι τα Πεύκα. Την ημέρα εκείνη όλο το χωριό, μεγάλοι και μικροί, ήταν στο φυσικό περιβάλλον, στη σκιά, κάτω από τα δένδρα όπου έστηναν κούνιες, έστρωναν τα φαγητά τους στη χλόη κατά παρέες, έτρωγαν, έπιναν, χόρευαν και τραγουδούσαν : «Iκεί στα δέντρα κάνουν κι κούνια κι κνούντι για γιρουσύν: Χουρέβν’ κι τραγδούν». Πρωτύτερα έβαζαν λουλούδια στο κεφάλι και τη μέση τους «Βάζν’ λουλούδια στ’ μέσ’ κι στου κιφάλ’ τσ’ για να μη τσ’ πουνάν», όπως ακριβώς στις αρχαίες φυσιολατρικές ανοιξιάτικες εορτές «Ανθεστήρια και Διονύσια», γενόμενοι έτσι γνήσιοι συνεχιστές της αέναης θρακικής παράδοσης των Ορφικών φυσιολατρών:

Ήρθε Μάης κι άνοιξη
του Μάη μ’ του Μάη μ’
ήρθε κατακαϋμένους.

Μάης μαραίνει τα πιδιά
κι Θέρους τα κουρίτσια
του Μάη μ’ του Μάη μ’
Μάη μ’ κατακαϋμένους.

Η συμμαθήτριά μου κ.Λουίζα Καζαντζή παρατηρεί: «…εκείνο που θυμάμαι είναι ότι την Πρωτομαγιά μαζευόμασταν παρέες κι όλοι μαζί πηγαίναμε στα πεύκα κοντά στο σιδηροδρομικό σταθμό. Ήταν ο προορισμός μας κάθε χρόνο και θυμάμαι ότι έρχονταν νέοι και από άλλα χωριά· επίσης κοπέλες του χωριού μαζεύονταν και πηγαίνανε σε κάποιο χωράφι με φαγητά και κάνανε κούνια στα δέντρα, νομίζω πως ήταν κάτι σαν έθιμο η κούνια στο δέντρο…».

Εκτός από εργατική γιορτή και απεργία, η Πρωτομαγιά είναι ένας ύμνος της εποχής με την μεγαλύτερη ανθοφορία. Γιατί φτιάχνουμε στεφάνι με λουλούδια και τι συμβολίζει η επιλογή κάθε άνθους ; Ο Μάιος ήταν αφιερωμένος στον εορτασμό της Δήμητρας, θεάς της γονιμότητας και της γεωργίας. Η κόρη της, Περσεφόνη, που έρχεται αυτόν τον μήνα από τον Κάτω Κόσμο, από τον Άδη-σύζυγό της, ήταν ο λόγος για τη γιορτή των Ανθεστηρίων, της μεγάλης πομπής προς τα Ιερά για να προσφέρουν άνθη. Το μαγιάτικο στεφάνι συνδέεται με τα Θαργήλια, αγροτική γιορτή όπου οι πιστοί καλούνταν να προσφέρουν στους θεούς τους πρώτους καρπούς της νέας σοδειάς και πραγματοποιούσαν μια λατρευτική πομπή, περιφέροντας ένα πράσινο ανθισμένο κλαδί από οπωροφόρα δέντρα, στολισμένο με καρπούς. Το κλαδί συμβόλιζε τη ζωή και την ανανέωσή της και η «υπόσχεσή» του σε αυτόν που το έφτιαχνε ήταν η υγεία, η καλοτυχία, η ειρήνη και η ευτυχία!!! Αυτό το κλαδί θεωρείται πρόδρομος του μαγιάτικου στεφανιού που κρεμιέται στην πόρτα του σπιτιού και θεωρείται ότι προστατεύει από κακόβουλες δυνάμεις και έτσι μέσα στο σπίτι εισχωρούν μόνο τα καλά. Τι συμβόλιζε κάθε λουλούδι που επέλεγαν να τοποθετήσουν πάνω σε αυτό; τα στάχυα και τα λουλούδια,όπως μαργαρίτες και παπαρούνες, επιλέγονταν για μεγαλύτερη καρποφορία και γονιμότητα· τα ανθισμένα λουλούδια συμβόλιζαν το ανθισμένο όλο τον χρόνο σπίτι και το κλωνάρι λυγαριάς ότι τα κορίτσια του σπιτιού θα βρουν το «Βασιλόπουλο» και την ΠΟΛΥΠΟΘΗΤΗ, ΑΙΩΝΙΑ ΑΓΑΠΗ!!!!! Ωστόσο για την απόκτηση αυτής της αγάπης, για να γίνουν ερωτεύσιμοι και ερωτεύσιμες, σύμφωνα με τις μαρτυρίες των κατοίκων,κατέφευγαν στην αποτελεσματική, κατά τη γνώμη τους, μαγεία,σε μαγικά βότανα και στις μάγισσες, όπως δείχνει και το χαρακτηριστικό απόσπασμα: «Την Προυτουμαγιά οι μαΐστρις βγαίζουν όξου κι κάν’ μάγια κι κείνα πιάν’ τ’ μέρα τούτ’».

Εκτός από τα μάγια και στην ανάπτυξη δεισιδαιμονιών οδηγούσαν τους Πυθιώτες και τις Πυθιώτισσες παντός είδους φόβοι και ανασφάλειες : πρώτη δεισιδαιμονία να κυλιούνται στο χορτάρι της εξοχής γυναίκες και κοριτσόπουλα για να έχουν «δροσιά» στη ζωή τους: «Γκουντλιούντι γναίκις κι τα κουρίτσια στου χουρτάρ’ για ναν’ δρουσιρά»· δεύτερη δεισιδαιμονία το λούσιμο με αγριάδα αιτία καλής υγείας: «Την Προυτουμαγιά μαζέβν’ τα κουρίτσια ντιμτσίκια κι αγριάδα τα βράζν’ κι λούζουντι μι του νιρό τσ’ για γιρουσύν· τρίτη δεισιδαιμονία πήγαιναν στα σπαρμένα με φακή χωράφια και έφερναν το πρόσωπό τους σε επαφή με τη φακή για να απαλλαγούν από τα στίγματα ή τις φακίδες,τα λεγόμενα πρέκνα: « Όποιους εχ’ πρέκνις προυμή βγη ήλιους πααίν’ μι τ’ δρουσιά στ’ φακή κι’ ακουμπάει τ’ μούρη τ’ τρεις φουρές γι να φύγ’ πρέκνα»· η δεισιδαιμονία αυτή θυμάμαι πολύ καλά ότι είχε μεγάλη απήχηση στο χωριό· τέταρτη πρόληψη η αποφυγή ζυμώματος ψωμιού: «Δεν ζμών’ ψουμί γιατί ούλου του χρόνου του ψουμί τσ’ θα μουχλιάζ’»· πέμπτη ισχυρή πρόληψη η αποφυγή πρωτομαγιάτικου οργώματος: «Δεν καμώνουν, δεν πααίνουν στου χουράφ’ γιατί κουτσαίνουντι τα πράματα».

Κλείνοντας, τη φετινή Πρωτομαγιά που εμφανίζεται λίγο «περίεργη, παράξενη»,θα τη θυμόμαστε για πολύ καιρό,αφού ο κορονοϊός έγινε αιτία απαγόρευσης του εορτασμού της με αποτέλεσμα έναν ετεροχρονισμένο, συμβολικό εορτασμό αύριο Σάββατο 9 Μαΐου με τήρηση κανόνων και αποστάσεων και με μάσκες;;;;

ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ ΚΑΙ ΟΛΕΣ ΜΕ ΥΓΕΙΑ ΚΑΙ ΑΙΣΙΟΔΟΞΙΑ !!!

https://kastropolites.com/


Συντάκτης Νewsroom 4 Μαΐου, 2021 09:19

Δημοφιλή άρθρα

Ράδιο Έβρος TV