Η αλήθεια πίσω από την παρουσία προσφύγων στην Ορεστιάδα – Τι είπε ο Μ. Πετριτζίκης στο Ράδιο Έβρος

Η 20ή Ιουνίου, Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων είναι μια μέρα υπενθύμισης. Υπενθύμισης ότι εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους εξαιτίας πολέμων, διώξεων και παραβιάσεων των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Φέτος, το παγκόσμιο μήνυμα της ημέρας είναι η αλληλεγγύη. Μια λέξη που πολλές φορές παρεξηγείται, απαξιώνεται ή ακόμα και χρησιμοποιείται με ειρωνικό τόνο.

Η αλήθεια πίσω από την παρουσία προσφύγων στην Ορεστιάδα

«Για εμάς, η αλληλεγγύη είναι υπενθύμιση της ανθρώπινης υπόστασης. Είναι να θυμάσαι πως είσαι άνθρωπος»

Με αφορμή τη σημερινή Παγκόσμια Ημέρα Προσφύγων, ο επικεφαλής Γραφείου Έβρου του Τομέα Προστασίας της Ύπατης Αρμοστείας του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες, κ. Μαργαρίτης Πετριτζίκης, παραχώρησε συνέντευξη στο Ράδιο Έβρος και στην εκπομπή Εβροσκόπιο, δίνοντας την ευκαιρία να ακουστεί μια νηφάλια, τεκμηριωμένη και βαθιά ανθρώπινη φωνή σε ένα πεδίο συχνά θολωμένο από φόβο και παραπληροφόρηση. «Κανείς δεν επιλέγει να γίνει πρόσφυγας. Κανείς δεν εγκαταλείπει την εστία του από επιθυμία», σημειώνει χαρακτηριστικά – για μία ακόμη φορά.

Η συζήτηση στρέφεται και στην τοπική κοινωνία του Έβρου, όπου το τελευταίο διάστημα κυκλοφορούν στην Ορεστιάδα πολλοί αιτούντες άσυλο – κυρίως μελαμψοί νεαροί άνδρες – γεγονός που έχει προκαλέσει δυσπιστία ή και φόβο σε ορισμένους πολίτες. Ο ίδιος απαντά ευθέως: «Οι άνθρωποι αυτοί έχουν ταυτότητα, έχουν περάσει από έλεγχο, δεν είναι “αόρατοι”. Περνούν από νόμιμες διαδικασίες, διεκπεραιώνουν υποθέσεις τους και στη συνέχεια προχωρούν στη διαδρομή τους. Δεν συνιστούν απειλή». Ο κ. Πετριτζίκης αναφέρθηκε ιδιαίτερα στο φαινόμενο της παραπληροφόρησης γύρω από την παρουσία προσφύγων και αιτούντων άσυλο στην Ορεστιάδα, οι οποίοι εξέρχονται από το Κέντρο Υποδοχής και Ταυτοποίησης (ΚΥΤ) Φυλακίου. Όπως εξήγησε, πρόκειται για ανθρώπους – κυρίως από το εμπόλεμο Σουδάν – που έχουν περάσει από όλες τις νόμιμες διαδικασίες καταγραφής και ταυτοποίησης, έχουν εφοδιαστεί με δελτίο αιτούντος άσυλο – ένα επίσημο έγγραφο που τους παρέχει νόμιμο δικαίωμα κυκλοφορίας στη χώρα – και σε πολλές περιπτώσεις βρίσκονται καθ’ οδόν προς άλλες περιοχές, αναμένοντας μετακίνηση ή αναζητώντας μέσα μεταφοράς.

Η εικόνα που συχνά μεταδίδεται, και ενίοτε διογκώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, είναι πως οι άνθρωποι αυτοί “κυκλοφορούν ανεξέλεγκτα” ή “εγκαθίστανται μαζικά” στην περιοχή της Ορεστιάδας και “απειλούν τα έφηβα κορίτσια ή γενικότερα τον τοπικό πληθυσμό”. Η πραγματικότητα, όπως τη μετέφερε ο κ. Πετριτζίκης, είναι εντελώς διαφορετική: Δεν πρόκειται για παρατυπία ή “εισβολή”, αλλά για ανθρώπινη κινητικότητα στο πλαίσιο του δικαιώματος ασύλου, όπως αυτό ορίζεται από το διεθνές και ελληνικό δίκαιο.

Σημαντικό μέρος της συνέντευξης αφιερώθηκε στην ανάγκη κατανόησης και διαχείρισης της δημόσιας πληροφορίας. Η παραπληροφόρηση – είτε με τη μορφή αναληθών δημοσιεύσεων, είτε με φωτογραφίες χωρίς συμφραζόμενα – ενισχύει τον φόβο, διαταράσσει την κοινωνική συνοχή και ενίοτε οδηγεί σε λανθασμένες πολιτικές αποφάσεις ή τοπικές εντάσεις. Ο κ. Πετριτζίκης τόνισε την ανάγκη να μιλάμε με στοιχεία, να βασιζόμαστε σε θεσμικές πηγές και – κυρίως – να βλέπουμε τον άνθρωπο πίσω από τον “τίτλο” του πρόσφυγα ή του μετανάστη.

Τα τελευταία στοιχεία

Σύμφωνα με την τελευταία ετήσια έκθεση της Ύπατης Αρμοστείας, 122,1 εκατομμύρια άνθρωποι παγκοσμίως βρίσκονται σε καθεστώς αναγκαστικού εκτοπισμού. Ένας στους 64 ανθρώπους στον κόσμο έχει φύγει από το σπίτι του χωρίς να το θέλει. Ένα νούμερο-σοκ, ισοδύναμο με τον πληθυσμό της Ιαπωνίας ή… δέκα φορές την Ελλάδα.

Παρότι τους πρώτους μήνες του 2025 σημειώθηκε για πρώτη φορά μια μικρή μείωση της τάξης του 1%, δεν υπάρχει περιθώριο εφησυχασμού. Όπως χαρακτηριστικά λέει ο κ. Πετριτζίκης, «δεν γιορτάζουμε, δεν πανηγυρίζουμε. Παραμένουμε σε υψηλά νούμερα και η ανάγκη προστασίας είναι τεράστια».

Στη συνέντευξη τονίστηκε η ανάγκη να αντιμετωπίζεται το προσφυγικό ζήτημα με νηφαλιότητα, ανθρωπιά και κυρίως βασισμένο σε πραγματικά δεδομένα, όχι σε φόβους ή προκαταλήψεις. «Η παραπληροφόρηση οδηγεί στην καχυποψία, τον φόβο και συχνά στη στοχοποίηση ανθρώπων που απλώς ζητούν ασφάλεια. Είναι χρέος όλων μας να υπερασπιστούμε την αλήθεια και την αξιοπρέπεια» ανέφερε χαρακτηριστικά ο κ. Πετριτζίκης.

“Ένα χαμόγελο”…

Όσο για την έννοια της πρακτικής αλληλεγγύης, αυτή – όπως λέει – δεν απαιτεί ηρωικές πράξεις: «Ένα χαμόγελο, μια κατεύθυνση, ένα βλέμμα κατανόησης. Ένα “καλημέρα”. Αυτά είναι οι πράξεις που διαμορφώνουν το πλαίσιο της κοινωνικής συνοχής».

Ο κ. Πετριτζίκης εξήγησε και τη διαδικασία που ακολουθείται από το κράτος για αυτούς τους ανθρώπους, πώς και γιατί φτάνουν από το Σουδάν στην Κρητή και την Αθήνα, κι από κει ως το Φυλάκιο και την Ορεστιάδα∙ και τι ακολουθεί στη συνέχεια της περιπέτειάς τους.

Η αλήθεια είναι πως το προσφυγικό ζήτημα δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί τοπικά. Είναι παγκόσμιο φαινόμενο, και η ευθύνη διαμοιράζεται συλλογικά. Όπως χαρακτηριστικά ειπώθηκε: «Η ύπαρξη προσφύγων αποτελεί απόδειξη συλλογικής αποτυχίας. Δεν έχουμε καταφέρει να σταματήσουμε τους πολέμους, να διασφαλίσουμε την ειρήνη ή να προλάβουμε τις παραβιάσεις δικαιωμάτων».

Και καθώς το φαινόμενο συνεχίζεται, με τις αιτίες του να παραμένουν άλυτες, η αλληλεγγύη – όσο απλή κι αν μοιάζει – είναι ίσως το τελευταίο, αλλά και πιο θεμελιώδες αποκούμπι της ανθρώπινης αξιοπρέπειας.