12 Αυγούστου 1923: Εγκαινιάζεται η Νέα Ορεστιάδα

102 χρόνια συμπληρώνονται σήμερα, 12 Αυγούστου 2025, από τα εγκαίνια της νεότερης πόλης της Ελλάδας που ίδρυσαν οι πρόσφυγες από την Αδριανούπολη και το Κάραγατς: της Νέας Ορεστιάδας

Η ιστορία

Το Καραγάτς το 1920, μετά την απελευθέρωση της Θράκης από τον ελληνικό στρατό, μετονομάστηκε σε Ορεστιάδα και παραχωρήθηκε στην Ελλάδα μαζί με ολόκληρη τη Δυτική Θράκη και το μεγαλύτερο τμήμα της Ανατολικής Θράκης με τη Συνθήκη των Σεβρών (10.08.1920). Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και την Ανακωχή των Μουδανιών (Οκτώβριος 1922), Οι Δυτικές Δυνάμεις (Αγγλογάλλοι) έδωσαν την Ανατολική Θράκη στην Τουρκία και ο ελληνικός στρατός υποχρεώθηκε να την εγκαταλείψει μέσα σε 15 μέρες. Ως σύνορο μεταξύ της Ελλάδας και της Τουρκίας ορίστηκε αρχικά ο ποταμός Έβρος. Συνεπώς η Αδριανούπολη που βρίσκεται ανατολικά του Έβρου ανήκε πλέον στους Τούρκους, το Καραγάτς όμως, που βρίσκεται δυτικά του Έβρου παρέμενε στην Ελλάδα. Καθώς η Ανατολική Θράκη εκκενώθηκε από τον ελληνικό πληθυσμό της, αρκετοί κάτοικοι της Αδριανούπολης κατέφυγαν στο γειτονικό προάστιό της, το Καραγάτς, στην άλλη όχθη του ποταμού (τη δυτική και ελληνική), με την ελπίδα πως κάτι θα άλλαζε και θα επέστρεφαν πιο εύκολα στα σπίτια τους.

Όμως στη συνδιάσκεψη της Λωζάνης οι Άγγλοι με βασικό αντιπρόσωπο τον υπουργό εξωτερικών Κέρζον (Curzon), οι Γάλλοι με τον πρωθυπουργό Πουανκαρέ και οι Ιταλοί με τον πρωθυπουργό Μουσολίνι, υπέκυψαν στην απαίτηση του Τούρκου Ισμέτ πασά (Ινονού), βουλευτή Αδριανούπολης, που ζητούσε από την Ελλάδα ως αποζημίωση 4 δισεκατομμύρια χρυσά φράγκα, το μισό πολεμικό και εμπορικό ελληνικό στόλο, να φύγει το Οικουμενικό Πατριαρχείο από την Κωνσταντινούπολη και να γίνει δημοψήφισμα στη Δυτική Θράκη. Στην αντίδραση του Ελευθέριου Βενιζέλου, το Μάιο του 1923, ο Γάλλος στρατηγός Μαυρίκιος Πελλέ προτείνει: «Αφού η Ελλάδα δεν μπορεί να πληρώσει, να παραχωρηθεί η παλιά Ορεστιάδα – Καραγάτς στους Τούρκους». Η πρότασή του έγινε αποδεκτή. Το Καραγάτς με τα χωριά Μπόσνα και Ντεμερντές, δόθηκε στους Τούρκους για στρατιωτικούς και οικονομικούς λόγους και για να έχει η Αδριανούπολη σιδηροδρομικό σταθμό. Οι 17.000 Έλληνες κάτοικοι του τριγώνου του Καραγάτς μάθανε για την παραχώρησή του στις 27 Μαΐου 1923. Η εγκατάλειψη της παλιάς Ορεστιάδας άρχισε από τον Ιούλιο του 1923 και στις 15-9-1923 και ώρα 10:20, παραδόθηκε στους Τούρκους.

Στις 4 Ιουνίου 1923, επιτροπή που σχηματίστηκε την προηγούμενη μέρα σε κοινή σύσκεψη των κατοίκων της παλιάς Ορεστιάδας-Καραγάτς, πήγε 17 χιλιόμετρα νοτιότερα, στην ακατοίκητη αγροτική τοποθεσία Κουμ-Τσιφλίκ (Αμμώδες Τσιφλίκι), για να δει αν μπορεί να δημιουργηθεί μια καινούρια πόλη. Ο τόπος κρίθηκε κατάλληλος και αρχικά μεταφέρθηκαν 900 οικογένειες.

Ο Σπύρος Δάσιος οργάνωσε το σχέδιο δράσης για την ίδρυση της πόλης, εξασφαλίζοντας χρήματα και υλικά οικοδομών για την ανέγερση σπιτιών για όλους, κυρίως όμως, για τους άπορους. Η παρουσία του στο χτίσιμο της Νέας Ορεστιάδας ήταν σταθερή, για να λύνει προβλήματα, συχνά μάλιστα και για να βοηθά τους κατοίκους με τα ίδια του τα χέρια. Από ευγνωμοσύνη για την προσφορά του στην πόλη, οι κάτοικοι της Νέας Ορεστιάδας τον ανακήρυξαν επίτιμο δημότη και έδωσαν το όνομά του στην κεντρική πλατεία της πόλη, η οποία μέχρι και σήμερα ονομάζεται πλατεία Δασίου.

Στις 12 Αυγούστου 1923, έγιναν τα εγκαίνια της νέας πόλης που ονομάστηκε Νέα Ορεστιάς και αργότερα Νέα Ορεστιάδα για να θυμίζει την παλιά Ορεστιάδα, το Καραγάτς. 

Ο αγιασμός των εγκαινίων της νέας πόλης έγινε τον Αύγουστο του 1923 από τον Μητροπολίτη Αδριανουπόλεως (και για λίγο Ορεστιάδας) Πολύκαρπο με την παρουσία του Γενικού Διοικητή της Θράκης Σπύρου Δάσιου. 

Ο Δήμος Νέας Ορεστιάδας, επέλεξε ως οικόσημο της πόλης την Ιφιγένεια, επειδή κι η Ορεστιάδα-Καραγάτς, ως μια άλλη Ιφιγένεια, θυσιάστηκε, αφού παραχωρήθηκε στην Τουρκία, ως αντάλλαγμα στις αξιώσεις της για πολεμική αποζημίωση από την  Ελλάδα, και λόγω της αδυναμίας της  Ελλάδας να ανταποκριθεί σ’αυτές.

Πηγή: wikipedia