Εβρίτικα έθιμα Παραμονής Χριστουγέννων: Χριστόψωμο και Εννιά φαγιά

Συντάκτης Νewsroom 24 Δεκεμβρίου, 2020 11:14

Εβρίτικα έθιμα Παραμονής Χριστουγέννων: Χριστόψωμο και Εννιά φαγιά

Ο πλούτος των εθίμων του Έβρου περιλαμβάνει πάρα πολλά έθιμα, και σε πολλές εκδοχές, για κάθε εποχή του χρόνου. Τα Χριστούγεννα είναι μία εποχή που χαρακτηρίζεται από πολλά έθιμα όλου του Δωδεκαημέρου με πολλά να αναβιώνουν κάθε χρόνο.

Δύο από τα πιο γνωστό έθιμα της Παραμονής των Χριστουγέννων πραγματοποιούνται σε πάρα πολλά μέρη του Έβρου και της Θράκης ευρύτερα και αφορούν το τελευταίο νηστίσιμο γεύμα, που έπαιρνε συμβολικό χαρακτήρα, πριν την μεγάλη γιορτή των Χριστουγέννων:

Χριστόψωμο


Ένα έθιμο που διατηρούν και απαντάται στις περισσότερες περιοχές της Ελλάδας. Το Χριστόψωμο είναι το ψωμί που ζυμωνόταν από τις νοικοκυρές και με σκοπό να καταναλωθεί την Παραμονή των Χριστουγέννων. Το εβρίτικο Χριστόψωμο συνήθως δεν διαφέρει ως προς την συνταγή από το απλό ψωμί που ζυμώναν καθημερινά παρά μόνο ως προς τον στολισμό του τιμητικά λόγω ημέρας. Τρωγόταν το βράδυ της Παραμονής και ήταν απαραιτήτως ένα από τα «εννιά φαγιά».

Πάνω στο Χριστόψωμο η νοικοκυρά φτιάχνει σχέδια από ζυμάρι και το «κεντάει» με πιρούνι για να το στολίσει. Τα σχέδια από ζυμάρι πάνω στο Χριστόψωμο παριστάνουν τις θυμωνιές του χωραφιού, το αλέτρι, τον ζυγό και τα ζεμένα σε αυτόν ζώα, εικόνες δηλαδή της αγροτικής ζωής τον χωριών. Το Χριστόψωμο στολίζεται με διαφορετικά σύμβολα από περιοχή σε περιοχή (διάφορα μοτίβα, θέματα της καθημερινότητας, γράμματα που συμβολίζουν τον Χριστό, σταυρός κ.α.). Σε πολλές περιοχές ο μεγαλύτερος άντρας στην οικογένεια (ο πατέρας ή ο παππούς συνήθως) έσπαζε το Χριστόψωμο πάνω στο κεφάλι του και ύστερα το μοίραζε στην οικογένεια.

Η νοικοκυρά του αφαιρούσε τον ζυμαρένιο στολισμό του και την άλλη μέρα νωρίς το πρωί, ξημερώνοντας Χριστούγεννα, «φίλευε» με αυτά τα ζωντανά του σπιτιού.

Τα Εννιά Φαγιά

Τα εννιά φαγιά (ή ιννιά φαγιά) είναι ένα από τα πιο όμορφα και γνωστότερα χριστουγεννιάτικα έθιμα του Έβρου. Το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων (και τελευταίο βράδυ της νηστείας) στρώνεται το οικογενειακό τραπέζι, ο παραδοσιακός χαμηλός σοφράς, παρουσία όλης της οικογένειας. Πάνω στο τραπέζι αυτό πρέπει να υπάρχουν απαραίτητα εννιά φαγιά, όλα φυσικά νηστίσιμα. Είναι το τελευταίο νηστίσιμο γεύμα για όλους καθώς την επόμενη το πρωί με την λειτουργία και την Θεία Κοινωνία τελειώνει η νηστεία και η αρχίζει η κατανάλωση των χριστουγεννιάτικων εδεσμάτων (χοιρινό και η παραδοσιακή μπαμπω) και πρέπει να παρίσταται όλη η οικογένεια.

Από το τραπέζι αυτό δεν λείπει το Χριστόψωμο, που έχει ζυμωθεί από νωρίς, ένα καρπούζι που έχει διατηρήσει η οικογένεια και κατόπιν συμπληρώνεται ό,τι άλλο φαί υπάρχει διαθέσιμο. Αν τα φαγητά που υπάρχουν δεν βγαίνουν εννιά, προστίθεται κανένα κρεμμύδι ή πράσο ή φρούτο ή οποιοδήποτε άλλο φαγώσιμο.

Σε αρκετά μέρη του Έβρου, τα εννιά αυτά φαγητά της παραμονής είχαν συμβολικό χαρακτήρα. Κατά μία εκδοχή τα 9 φαγητά ήταν η πίτα (για να γίνουν τα στάρια λαμπερά), το μέλι (για να κουβαλούν τα μέλη της οικογένειας πάρα πολλά πράγματα σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς, όπως οι μέλισσες), το κρασί (για να “απλώσει” η οικογένεια σαν κληματαριά), το σαραγλί (για να φερόμαστε πάντα “γλυκά” στους φίλους), το καρπούζι (για να’ ναι γλυκιά σαν καρπούζι η παραγωγή), το πεπόνι (για να μιλούν οι συγχωριανοί με γλυκά λόγια για την οικογένεια), το μήλο(για να έχουν τα μέλη της οικογένειας κόκκινα μάγουλα), το σκόρδο (για να προστατεύονται από τα τσιμπήματα των εντόμων), το κρεμμύδι (για να έχουν οι λεχώνες πολύ γάλα). Κατά μία άλλη εκδοχή τα εννιά φαγιά ήταν λαδερά και συνήθως ξερή τροφή (χαλβάς, ελιές, άζυμη πίτα, λάχανο, πιπεριές, μελιτζάνες, ντομάτες, τουρσί και αλατοπίπερο). Μετά το στρώσιμο του τραπεζιού η οικογένεια συνήθως ακολουθούσε το θυμιάτισμα των μελών της οικογενείας και η ανάλογη προσευχή.

Σε πολλά χωριά, ο νοικοκύρης άναβε το κερί να φωτίζεται το τραπέζι, θυμιάτιζε τους παριστάμενους και έλεγε την προσευχή πριν το φαί. Στο τέλος του φαγητού ασήμωνε το τραπέζι βάζοντας ένα ποσό κάτω από τη μεσάλα (τραπεζομάντιλο). Τα χρήματα τα έπαιρνε όποιος ξέστρωνε το τραπέζι (συνήθως τα παιδιά).

Τι συμβολίζει όμως ο αριθμός εννιά; Η επικρατέστερη και πιο γνωστή εκδοχή είναι ότι συμβολίζει τους εννιά μήνες που κυοφορούσε η Παναγία τον Χριστό και τελειώνουν το βράδυ της παραμονής, καθώς την επομένη γεννιέται ο Χριστός. Άλλοι υποστηρίζουν ότι συμβολίζουν τα μέρη που επισκέφθηκαν ο Χριστός, η Παναγία και ο Ιωσήφ κατά το διωγμό του Ηρώδη. Τέλος η πιο απλή ερμηνεία εξηγεί ότι πρέπει να φαγητά να είναι εννιά για να έχει το τραπέζι πολλά φαγητά σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς.


Συντάκτης Νewsroom 24 Δεκεμβρίου, 2020 11:14

Δημοφιλή άρθρα

Ράδιο Έβρος TV